60s - Η χρυσή δεκαετία στο ελληνικό τραγούδι: 1960

Οι κορυφαίοι Έλληνες συνθέτες Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης

Η δεκαετία του ’60 ίσως είναι η πιο σημαντική στην πορεία του ελληνικού τραγουδιού. Ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Μίκης Θεοδωράκης, οι δύο μουσικοί ογκόλιθοι της χώρας μας, δημιουργούν αριστουργήματα που ο χρόνος τα έχει δικαιώσει περίτρανα και ένας λαός εξακολουθεί να πάλλεται στο άκουσμά τους. Παράλληλα εμφανίζονται νέοι συνθέτες που θα γράψουν τη δική τους ιστορία στα μουσικά μας πράγματα. Μάλιστα, η μουσική μας θα γνωρίσει και νέα είδη που θα αφήσουν το στίγμα τους ανεξίτηλο στο ελληνικό γίγνεσθαι. Την αρχή κάνουμε με τον πρώτο χρόνο αυτής της δεκαετίας και θα ασχοληθούμε με το έντεχνο και το λαϊκό τραγούδι συνάμα με το Φεστιβάλ Τραγουδιού που και αυτό μεσουρανούσε εκείνα τα χρόνια που η Ελλάδα άρχιζε πάλι να ανασαίνει και να ελπίζει σε καλύτερες μέρες. Ταυτόχρονα, θα τρέχουν και τα σημαντικά καλλιτεχνικά γεγονότα του κάθε έτους. Θα ακολουθήσουν προσεχώς τα επόμενα έτη και, βεβαίως, και τα άλλα είδη.



Ο «Επιτάφιος» και η «γέννηση» του έντεχνου τραγουδιού

Ο Γιάννης Ρίτσος με τον Μίκη Θεοδωράκη

Το 1960 θεωρείται ορόσημο για το ελληνικό τραγούδι, δεδομένου ότι τη χρονιά αυτήν ξεκίνησε ένα τεράστιο μουσικό κίνημα που είχε κοινωνικές αλλά και πολιτικές προεκτάσεις. Συμβολική αφετηρία είναι η κυκλοφορία του «Επιτάφιου», σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου και μουσική Μίκη Θεοδωράκη, με ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και σολίστα στο μπουζούκι τον Μανώλη Χιώτη.
Η ιστορία βέβαια είναι λίγο-πολύ γνωστή: Ο Ρίτσος έστειλε ένα αντίτυπο του βιβλίου στον Θεοδωράκη, ο οποίος τότε σπούδαζε μουσική στο Παρίσι. Ο Μίκης άρχισε να μελοποιεί τον «Επιτάφιο» μέσα στο αυτοκίνητό του, σημειώνοντας τις νότες πάνω στο βιβλίο του Ρίτσου και περιμένοντας τη Μυρτώ, τη γυναίκα του, να κάνει τα ψώνια της. Οκτώ μέρη του ποιήματος έγιναν τραγούδια. Στα τέλη του 1959 ο Θεοδωράκης στέλνει τον έτοιμο πια κύκλο των οκτώ τραγουδιών σε τρεις ανθρώπους: στον Ρίτσο, στον φίλο του Βύρωνα Σάμιο και στον Μάνο Χατζιδάκι. Σκοπός του είναι να δισκογραφηθεί το έργο και ο Τάκης Β. Λαμπρόπουλος της Columbia τού προτείνει να το ενορχηστρώσει ο Χατζιδάκις.

Ο Θεοδωράκης ανάμεσα στους Μανώλη Χιώτη και  Γρηγόρη Μπιθικώτση,
σε πρόβα για τον «Επιτάφιο»

Η πρώτη έκδοση του έργου όμως, με διευθυντή τον Μάνο και ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη, δεν άρεσε ούτε στον Θεοδωράκη ούτε στον Ρίτσο. Έτσι ανέλαβε πια ο ίδιος ο Μίκης την ενορχήστρωση, με αποτέλεσμα το έργο στην επανέκδοσή του –με λαϊκό τραγουδιστή και λαϊκή ορχήστρα– να γίνει εξαιρετικά δημοφιλές σε όλες τις τάξεις και τα στρώματα του πληθυσμού. Τα «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες», «Πού πέταξε τ’ αγόρι μου», «Ήσουν καλός, ήσουν γλυκός», «Βασίλεψες αστέρι μου» και τα υπόλοιπα μελοποιημένα ποιήματα του μεγάλου μας ποιητή βρίσκονταν στο στόμα του λαού καθημερινά. Ο «Επιτάφιος», στη δεύτερη έκδοσή του, είναι το πρώτο έργο ενός νέου μουσικού είδους που ονομάστηκε έντεχνο λαϊκό τραγούδι και θα κυριαρχήσει τις δύο επόμενες δεκαετίες.

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες

Μουσική Μίκης Θεοδωράκης - ποίηση Γιάννης Ρίτσος - ερμηνεία Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Βασίλεψες αστέρι μου

Μουσική Μίκης Θεοδωράκης - ποίηση Γιάννης Ρίτσος - ερμηνεία Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Το λαϊκό τραγούδι
Την ίδια χρονιά είχε αρχίσει να διαφαίνεται η παρακμή του λεγόμενου «ελαφρού» τραγουδιού. Παρά το γεγονός ότι ακόμη κυριαρχούσε στα κέντρα διασκέδασης, στη δισκογραφία υπερέχει αισθητά το λαϊκό τραγούδι, με βασικούς εκπροσώπους τούς Στέλιο Καζαντζίδη, Μανώλη Αγγελόπουλο, Πάνο Γαβαλά, Καίτη Γκρέυ, Πόλυ Πάνου και Γιώτα Λύδια. Οι μεγάλες λαϊκές επιτυχές της εποχής, που απευθύνονται στα νέα κοινωνικά στρώματα –κυρίως τους πρώην επαρχιώτες που κατακλύζουν την Αθήνα και τα άλλα αστικά κέντρα –, διαδέχονται η μία την άλλη, τα περισσότερα μάλιστα από αυτά τα τραγούδια παραμένουν διαχρονικά.
Ο Στέλιος Καζαντζίδης είναι αυτός που κατέχει τη «μερίδα του λέοντος» ως προς την αγάπη του κοινού και την εμπορικότητα όσον αφορά τις πωλήσεις των δίσκων του. Και το 1960 θα ηχογραφήσει τις μεγάλες επιτυχίες «Σήκω χόρεψε κουκλί μου», «Εγώ με την αξία μου», αλλά και δημοτικά και τούρκικα τραγούδια.

Σήκω χόρεψε κουκλί μου

Μουσική - στίχοι - ερμηνεία Στέλιος Καζαντζίδης

Ένα ακόμη αξιομνημόνευτο γεγονός είναι η επανέκδοση σε νέες εκτελέσεις ή διασκευές πολλών ρεμπέτικων τραγουδιών, σε μουσική επιμέλεια του Βασίλη Τσιτσάνη. Επίσης, είναι η χρονιά που ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης θα επαναφέρει στο προσκήνιο τον «παροπλισμένο» και ξεχασμένο Μάρκο Βαμβακάρη. Θα του ζητήσει να ερμηνεύσει παλιά και νέα τραγούδια του και έτσι ο μέγιστος δημιουργός του ρεμπέτικου θα επιστρέψει στα πάλκα. «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν» θα είναι η κορωνίδα αυτής της συνεργασίας.

Τα ματόκλαδά σου λάμπουν

Μουσική - στίχοι - ερμηνεία Μάρκος Βαμβακάρης

Το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού

Ο Μάνος Χατζιδάκις με τη Νάνα Μούσχουρη

Ένα άλλο σημαντικό γεγονός εκείνης της χρονιάς είναι και η διεξαγωγή του Β’ Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, στις 7 Ιουλίου στον Ιππόδρομο του Φαλήρου. Στο Φεστιβάλ αυτό συμμετείχαν μεγάλα ονόματα και ήταν ιδιαίτερα λαοφιλές εκείνη την εποχή. Από τα εκατοντάδες τραγούδια που υποβλήθηκαν από γνωστούς και άγνωστους συνθέτες το πρώτο βραβείο θα πάρει ο Μάνος Χατζιδάκις με τα τραγούδια του «Κυπαρισσάκι» και «Τιμωρία», που ερμήνευσε η Μούσχουρη. Το δεύτερο βραβείο το «Καλοκαιράκι» του Σπήλιου Μεντή με τη Γιοβάννα, τρίτο το «Καλή αντάμωση» των Γιάκοβλεφ - Πυθαγόρα με τη Μαίρη Λω και τέταρτο το «Ήταν κάποιο λούνα παρκ» των Τάκη Μωράκη και Ρέτης Ζαλοκώστα με τη Νάντια Κωνσταντοπούλου και το Τρίο Μπελκάντο.

Κυπαρισσάκι

Μουσική - στίχοι Μάνος Χατζιδάκις, τραγουδά η Νάνα Μούσχουρη

Τα σημαντικά καλλιτεχνικά γεγονότα
► 20 Μαρτίου: Επιστρέφει από το Παρίσι ο Μίκης Θεοδωράκης για να συνθέσει τη μουσική για τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, που θα παρουσιάσει το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο.
► 8 Μαΐου: Προβάλλεται στο Φεστιβάλ των Καννών η νέα ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή», με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ακολουθεί συναυλία με λαϊκή ορχήστρα που την αποτελούν οι Γιώργος Ζαμπέτας, Άννα Χρυσάφη, Τόλης Χάρμας, Σπύρος Καλφόπουλος κ.ά.
► 29 Ιουνίου: Στο Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού της Βαρκελώνης ο Κώστας Γιαννίδης παίρνει το α’ βραβείο για το τραγούδι του «Ξύπνα αγάπη μου», που ερμηνεύει η Νάνα Μούσχουρη, και ο Μίμης Πλέσσας το β’ βραβείο για το «Θα κλέψω τα τριαντάφυλλα», σε στίχους Κώστα Πρετεντέρη, που το τραγουδά ο Αλέκος Πάντας.

Θα κλέψω τα τριαντάφυλλα

Μουσική Μίμης Πλέσσας - στίχοι Κώστας Πρετεντέρης, τραγουδά ο Αλέκος Πάντας

► 7 Ιουλίου: Με αφορμή μια συνέντευξη του Χατζιδάκι, που κατηγορούσε τους συνθέτες ελαφράς μουσικής ότι δεν έχουν επαρκή μουσική κατάρτιση, προκαλείται… βροχή δηλώσεων εναντίον του, με πρωτοπόρους τους Κωστή Χαιρόπουλο και Νίκο Γούναρη. Υπέρ του τάσσεται ο Β. Τσιτσάνης.
► 11 Ιουλίου: Ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος ορίζει επιτροπή που θα διαφωτίσει το κοινό για το θέμα Χατζιδάκι και αποφασίζει να διακόψει την εκτέλεση τραγουδιών του στα κέντρα.
► 20 Νοεμβρίου: Ο Χατζιδάκις κερδίζει και το γαλλικό Γκραν Πρι στις πωλήσεις δίσκων, μετά την τεράστια επιτυχία του τραγουδιού του «Τα παιδιά του Πειραιά».

Κύρια πηγή: «Μουσικό Λεύκωμα» της εφημερίδας Η Καθημερινή

---