Αθήνα 11.12.1922 - 7.4.2005.
Με επιφωνήματα θαυμασμού θα μπορούσε να ξεκινήσει αυτό το μικρό αφιέρωμα σε έναν από τους σημαντικότερους –για εμάς ο κορυφαίος– μεταπολεμικούς τραγουδιστές, με μακρόχρονη διαδρομή στο ελληνικό τραγούδι. Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης υπήρξε παράλληλα και αξιολογότατος συνθέτης, στιχουργός και οργανοπαίκτης.
Η ερμηνεία του στα τραγούδια ανυπέρβλητη, ένας κήπος ευωδιαστός, που δυσκολεύει να γίνει οποιοδήποτε απάνθισμα.
Γεννήθηκε στο Περιστέρι και ήταν το μικρότερο παιδί μιας οκταμελούς φτωχής οικογένειας. Εργάστηκε αρχικά ως υδραυλικός και, όπως λέει ο ίδιος, «ήμουν καλός τεχνίτης. Από το σπίτι βέβαια θέλαν’ να με μορφώσουν... τ' αδέρφια μου, ο πατέρας μου, η μάνα μου... επειδή εγώ ήμουν ο τελευταίος […] Από τ’ αδέρφια μου κανένας δεν πέρασε στα γράμματα, πήγαν όλοι σε τέχνες, και θέλαν’ εμένα να με κάνουν να μάθω γράμματα, να πάω παραπέρα απ’ το δημοτικό. Εγώ εν τω μεταξύ από μικρός, από εφτά-οχτώ χρονών, παίζω κιθάρα κι έχω μέσα μου κάτι […] Έχω ακούσει και τον Μάρκο τον Βαμβακάρη, τον Σωκράτη της ελληνικής μουσικής, του λαϊκού μας τραγουδιού. […] Είχε έρθει στο Περιστέρι κι έπαιξε μαζί με τον Χιώτη το ’36-’37...
Κι έφαγα και ξύλο εκεί πέρα, γιατί άργησα τρία βράδια που έκατσα και τον άκουσα. Κι ενώ μέχρι τότε ήμουνα στα μοντέρνα, Πολυμέρη και τέτοια, με το που τον ακούω αλλάζω αμέσως στο λαϊκό. Μέσα μου χτύπησε πολύ ωραιότερα το λαϊκό τραγούδι. Μόλις άκουσα τον Βαμβακάρη αλλάξαν όλα μέσα μου. […] Τον λέω Σωκράτη γιατί όλοι αυτόν ακούσαμε, είναι ο δάσκαλός μας. Κάπως έτσι πιστεύω ότι θα ’τανε κι ο Σωκράτης τότε. Μετά παρουσιάστηκε και ο Πλάτων, που μας είπανε ότι ήταν καλός μαθητής.
Κι έρχομαι κι εγώ να πω ότι απόγονο του Σωκράτη στον αιώνα που πέρασε έχουμε τον Μάρκο Βαμβακάρη. Μα όχι μόνο εγώ. Όλοι όσους ρώτησα συμφωνούσαν μ’ αυτό. Και ο Κίτσος, ο αδερφός του Τσιτσάνη, στα Τρίκαλα που πήγα, μες στο καφενείο τους τον Βαμβακάρη ακούγανε. Και ο ίδιος ο Τσιτσάνης, αν και ήταν μικρότερος βέβαια...».
Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ξεκίνησε την καριέρα του ως συνθέτης, το 1949, με το τραγούδι «Το καντήλι τρεμοσβήνει», σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη, με τον Μάρκο Βαμβακάρη, τη Σούλα Καλφοπούλου και τον Στελλάκη Περπινιάδη.
Γρηγόρης Μπιθικώτσης - Το καντήλι τρεμοσβήνει (1949)
Το 1947 εκτοπίστηκε μαζί με εκατοντάδες άλλους Έλληνες στη Μακρόνησο, όπου τα βράδια έπαιζε στη Λέσχη Αξιωματικών. Εκεί έγραψε τα πρώτα του τραγούδια και γνωρίστηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη.
«Ο Μπιθικώτσης είναι τέκνο του ρεμπέτικου» επισημαίνει ο μελετητής του ρεμπέτικου Παναγιώτης Κουνάδης. «Αναμειγνύεται με τα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη και τους άλλους σπουδαίους συνθέτες της εποχής. Επηρεάστηκε πολύ από τον Μάρκο». Στο μπουζούκι εντόπισε τις πρώτες του εμπνεύσεις. Μέσα στο μεταπολεμικό κλίμα της εποχής, στο κλίμα του ρεμπέτικου, γράφει τα πρώτα του τραγούδια. Και δεν είναι λίγα. Φτάνουν τα 100. Προτού μπει στη ζωή του ο Μίκης Θεοδωράκης και τον αναδείξει στον σημαντικότερο ίσως τραγουδιστή του 20ού αιώνα, ο Μπιθικώτσης είχε μεγάλη δραστηριότητα.
Γρηγόρης Μπιθικώτσης -Τρελοκόριτσο (1961)
H συνάντηση με τον Θεοδωράκη είναι μοιραία. Το 1960 η λαϊκή εκδοχή του «Επιτάφιου», σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου (είχε προηγηθεί «λυρική» απόδοση με ενορχηστρωτή τον Μάνο Χατζιδάκι και ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη), δημιουργεί διαμάχη ανάμεσα στους υπερασπιστές του «έντεχνου» και του «λαϊκού» έργου. Το μεγάλο κοινό ταυτίστηκε με την ηχογράφηση του Μπιθικώτση και αυτή άλλωστε αναδεικνύεται ιστορική. Με τον «Επιτάφιο», το «Άξιον Εστί», τη «Ρωμιοσύνη» ο Μπιθικώτσης γίνεται η δίοδος για να περάσει η σύγχρονη ελληνική ποίηση στο ευρύ κοινό.
Επιτάφιος - Κράτησα τη ζωή μου
Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης
Επιτάφιος - Μέρα Μαγιού μου μίσεψες
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος
Ρωμιοσύνη - Θα σημάνουν οι καμπάνες (1966)
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος
Για τη συνεργασία τους αυτή είπε ο Μίκης για τον Μπιθικώτση: «Αν η μουσική μου είναι ένα τραγούδι και εγώ ο ίδιος είμαι ένα τραγούδι, ο Μπιθικώτσης είναι η καρδιά του τραγουδιού μου. Αν η μουσική μου είναι ένα δάσος τότε ο Γρηγόρης είναι το αηδόνι που το μέθυσε. Η φωνή του έρχεται από τα βάθη της ρωμιοσύνης, από το Υπερμάχω… Και έγινε η φωνή της άλλης Ελλάδας, της δικής μας Ελλάδας, του Βάρναλη, του Ρίτσου, του Σεφέρη, του Ελύτη… Από όλους τους Έλληνες χρωστάω τα πιο πολλά στον Γρηγόρη…».
Επιτάφιος – Βασίλεψες αστέρι μου
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος
Μπουζούκι: Μανώλης Χιώτης
Και ο Ρίτσος σημειώνει: «Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης είναι ένας μεγάλος τραγουδιστής, ένας έξοχος, γνήσιος λαϊκός τραγουδιστής. Η φωνή του διαθέτει ένα καταπληκτικό, ένα εξαίσιο τίμπρο, μια μεγάλη εκφραστική κλίμακα. Διαθέτει δύναμη και διαύγεια. Η φωνή του Μπιθικώτση έλαμψε στα τραγούδια του Θεοδωράκη αλλά και η μουσική του Θεοδωράκη έλαμψε με τη φωνή του Μπιθικώτση. Η φωνή του Μπιθικώτση δεν διαθέτει μονάχα τα τεράστια μουσικά προσόντα, αλλά διαθέτει και μια άρθρωση μοναδική που δεν διαθέτουν μεγάλοι ηθοποιοί. Ποτέ δεν χάνεται, δεν σβήνει, δεν θαμπώνει ούτε μία συλλαβή, ούτε ένα φωνήεν, ούτε ένα σύμφωνο. Ακόμα και το τελικό “σίγμα” στο τέλος μια μουσικής φράσης που εξαφανίζεται πλήρως στους περισσότερους τραγουδιστές, στον Μπιθικώτση ακούγεται με απόλυτη καθαρότητα.
Έτσι ο μεγάλος ποιητικός λόγος με τη μουσική του Θεοδωράκη και με τη φωνή του Μπιθικώτση, βρίσκει μπορώ να πω τη μεγαλύτερη και εκφραστικότερη δικαίωση. Ο Μπιθικώτσης έχει στο ενεργητικό του τεράστιες επιτυχίες τραγουδώντας ποίηση μεγάλων ποιητών, του Σεφέρη, του Ελύτη, του Λειβαδίτη και άλλων ακόμα αλλά μέσα σ αυτές τις μεγάλες του επιτυχίες νομίζω πως η κορυφαία του επιτυχία ήταν η “Ρωμιοσύνη”, μια ερμηνεία μοναδική, ασύγκριτη, ανεπανάληπτη... Μέσα στη φωνή του, όλο ο καημός του Ελληνικού Λαού, όλο του το μεράκι και όλη του η λεβεντιά φαίνεται σ’ όλο τους το μεγαλείο! Θυμάμαι ότι σε μεγάλα γεγονότα της Νεοελληνικής μας Ιστορία εδώ και 15 χρόνια, σε κρίσιμες αγωνιστικές στιγμές του Ελληνικού Λαού η φωνή του Μπιθικώτση βρισκόταν πάντοτε μπροστά τραγουδώντας τη “Ρωμιοσύνη”. Ακόμα και τον τελευταίο καιρό στο Πολυτεχνείο πριν από 10 χρόνια, ο παράνομος σταθμός των σπουδαστών άρχιζε τις εκπομπές του με τη “Ρωμιοσύνη” του Θεοδωράκη και με τη φωνή του Μπιθικώτση και έκλεινε τις εκπομπές του με τη “Ρωμιοσύνη”. Θα ’θελα να ευχαριστήσω τον Γρηγόρη Μπιθικώτση που με τη λαμπρότητα της φωνής του έφερε την Ελληνική Ποίηση κοντά στον Ελληνικό Λαό, απ’ όπου και προήλθε».
Ρωμιοσύνη - Όταν σφίγγουν το χέρι (1966)
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος
Άξιον Εστί - Της αγάπης αίματα (1964)
Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης
Μίκης Θεοδωράκης - Η νήσος των Αζορών (1964)
Στίχοι: Μποστ, Μπουζούκι ο Μανώλης Χιώτης
Σημαντική στη σπουδαία καριέρα του ήταν και η συνεργασία του με τον Μάνο Χατζιδάκι, με τραγούδια όπως «Είμαι αητός χωρίς φτερά», «Η κυρά» και άλλα, ενώ αξιοσημείωτη είναι η ερμηνεία του στον δίσκο του συνθέτη «Επιστροφή».
Μάνος Χατζιδάκις - Είμαι αητός χωρίς φτερά
Στίχοι: Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου
Μάνος Χατζιδάκις - Η κυρά (1963)
Μάνος Χατζιδάκις - Επιστροφή (1971)
Μίλησέ μου, Ποίηση: Νίκος Γκάτσος
Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης συνεργάστηκε και με άλλους μεγάλους Έλληνες συνθέτες, όπως ο Σταύρος Ξαρχάκος και ο Δήμος Μούτσης, ερμηνεύοντας αριστουργηματικά, αξέχαστα τραγούδια σε ποίηση του Νίκου Γκάτσου, του Λευτέρη Παπαδόπουλου και άλλων.
Σταύρος Ξαρχάκος - Άσπρη μέρα και για μας (1966)
Ποίηση: Νίκος Γκάτσος
Δήμος Μούτσης - Μ’ ένα παράπονο (1959)
Ποίηση: Νίκος Γκάτσος
Και ένα τραγούδι του Άκη Πάνου που συσσωρεύει νιάτα, ανεμελιά, ευωδιάζει Ελλάδα και έχει μια ζωντάνια ανείπωτη!
Ρολόι - κομπολόι (1967)
Και ενώ ζει τη μεγάλη δόξα, τη μεγάλη καταξίωση με το επικό τραγούδι, δεν κόβει τις γέφυρες με το ρεμπέτικο. Επαναφέρει τραγούδια του Τσιτσάνη, του Βαμβακάρη με τέτοια ισχύ που μοιάζουν σαν καινούργια. «Δεν μιμήθηκε τις ερμηνείες των τραγουδιστών του ρεμπέτικου. Έδωσε άλλη εκδοχή, πολύ ενδιαφέρουσα» λέει ο Κουνάδης.
Τι να πρωτοδιαλέξεις, μένουν πίσω άλλα τόσα καλύτερα!
Μάρκος Βαμβακάρης - Τα ματόκλαδά σου λάμπουν
Μάρκος Βαμβακάρης - Τα δυο σου χέρια πήρανε (Βεργούλες)
Μάρκος Βαμβακάρης - Απελπίστηκα (Τι πάθος ατελείωτο)
Μάρκος Βαμβακάρης - Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά
Βασίλης Τσιτσάνης - Γιατί με ξύπνησες πρωί
Βασίλης Τσιτσάνης - Πέφτεις σε λάθη
Ο Μπιθικώτσης, λένε οι άνθρωποι που τον ήξεραν καλά, ήταν ένας λαϊκός, έξυπνος άνθρωπος. Με αλάθητο ένστικτο και σωστές επιλογές καριέρας. «Ένας τραγουδιστής δεν γίνεται σπουδαίος επειδή έχει μεγάλη φωνή μόνο. Οι επιλογές είναι εξίσου σημαντική παράμετρος. Και ο Μπιθικώτσης είχε το ένστικτο και το μυαλό να κάνει καλές επιλογές», επισημαίνει ο Παναγιώτης Κουνάδης.
Τραγούδησε τα πιο σπουδαία τραγούδια κάνοντας συγχρόνως μεγάλες πωλήσεις δίσκων. Ακόμη θυμούνται κάποιοι την αντίδρασή του όταν πήγε να πληρωθεί το πρώτο εξάμηνο μετά την κυκλοφορία του «Επιτάφιου»: «Τι να τα κάνω τόσα λεφτά!» απόρησε.
H περίοδος μετά τα μεγάλα έργα, που γράφει τα δικά του τραγούδια, κυρίως τα πιο «ρομαντικά», όπως χαρακτηρίζονται, είναι η μόνη κατά την οποία δέχθηκε δυστυχώς, και κακώς, και αρνητική κριτική.
Γρηγόρης Μπιθικώτσης - Στου Μπελαμή το ουζερί (1970)
Στίχοι: Κώστας Βίρβος
Γρηγόρης Μπιθικώτσης - Μια γυναίκα φεύγει
Γρηγόρης Μπιθικώτσης - Ο έρωτας γεννήθηκε για δύο
Τον τίτλο του σερ, που έμελλε να τον συνοδεύσει σε ολόκληρη τη μετέπειτα πορεία του, τον οφείλει στον Δημήτρη Ψαθά, ο οποίος σε ένα χρονογράφημα για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στη στήλη του στην εφημερίδα «Τα Νέα» τον χαρακτήριζε «σερ Μπιθί», με αφορμή τον στίχο του τραγουδιού «μια βαθιά υπόκλιση, ένα χειροφίλημα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου