Ρυθμοί και χοροί του ρεμπέτικου

Η ρυθμοποιία του ρεμπέτικου είναι τελείως διαφορετική από αυτήν της μουσικής της Ευρώπης. Ενώ στην ευρωπαϊκή μουσική κυριαρχούν ρυθμοί σύμμετροι και μέτρα δίσημα, τρίσημα και τετράσημα, στο ρεμπέτικο επικρατούν οι εννεάσημοι ρυθμοί με τις ποικίλες παραλλαγές τους και το δίσημο χασάπικο.
Οι βασικότεροι χοροί με τους οποίους θα εκφραστεί στην πορεία του το ρεμπέτικο τραγούδι είναι κυρίως ο χασάπικος και ο ζεϊμπέκικος, οι οποίοι, όπως και ο καρσιλαμάς και το τσιφτετέλι μεταφέρθηκαν και διαδόθηκαν στον ελλαδικό χώρο από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα μετά την καταστροφή του 1922.

ΧΑΣΑΠΙΚΟΣ: Χορός σε ρυθμό δίσημο. Οι πληροφορίες για τον χορό αυτόν χρονολογούνται από την εποχή του Βυζαντίου. Είναι γνωστό ότι αποτελούσε τον κύριο χορό της συντεχνίας των χασάπηδων, δηλαδή των μακελάρηδων, γι’ αυτό τον ονόμαζαν μακελάρικο χορό. Περιγράφεται επίσης και ο «Αρναούτης» χορός που χόρευαν τα κασάπ-ογλάν, δηλ. τα χασαπάκια της Τουρκίας, στον χορό της συντεχνίας τους.

Ερευνητές εικάζουν ότι ο χορός αυτός αποτελούσε μια παντομιμική αναπαράσταση της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά του Δαρείου. Παραλλαγές του χασάπικου είναι οι επίσης δίσημοι κουλουριώτικος και χασαποσέρβικος.

Φραγκοσυριανή (Χασάπικος) – Μάρκος Βαμβακάρης  

ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟΣ: Σε εννεάσημο ρυθμό. Έχουμε ποικιλίες ζεϊμπέκικων όπως κλασικό, κοφτό, καμηλιέρικο (2+2+2+3 μέρη) ή απτάλικο (3+2+2+2 μέρη), ανάλογα με την ταχύτητα (9/8, 9/4/, 9/2) ή τη θέση του τρίσημου μέρους στην κατανομή του ρυθμού. Σύμφωνα με Δυτικούς και Τούρκους περιηγητές ήδη από τον 17ο αιώνα, πρόκειται για χορό των ζεϊμπέκηδων, εξισλαμισμένων Ελλήνων της Θράκης, κατοίκων αργότερα του Αϊδινίου και της Μικράς Ασίας, οι οποίοι διατήρησαν στο πέρασμα των χρόνων τις μη τουρκικές συνήθειές τους.

Η δροσούλα (Ζεϊμπέκικος) – Βασίλης Τσιτσάνης  

Πώς θα περάσει η βραδιά (Απτάλικος) - Γ. Παπαϊωάννου  

ΚΑΡΣΙΛΑΜΑΣ: Στην ίδια κατανομή μερών με τον ζεϊμπέκικο (2+2+2+3), αλλά σε διαφορετική ταχύτητα και τονισμό. Είναι εννεάσημος, με καταγωγή από τα μικρασιατικά παράλια, και χορεύεται αντικριστά, όπως άλλωστε φανερώνει και το όνομά του – στα τουρκικά karṣilama σημαίνει αντίκρι, απέναντι, πρόσωπο με πρόσωπο.

Τεκετζής (Καρσιλαμάς) – Σπ. Περιστέρης  

ΤΣΙΦΤΕΤΕΛΙ: Σε δίσημο ή τετράσημο ρυθμό. Πιθανώς προέρχεται από την Τουρκία, όπως άλλωστε φανερώνει και η ονομασία από τη λέξη çiftetelli, η οποία στα τουρκικά σημαίνει διπλή χορδή. Κατά μία εκδοχή προέρχεται από τον αρχαιοελληνικό κόρδακα, αλλά οι επικρατέστερες θεωρίες συγκλίνουν ότι η καταγωγή του είναι από την Κεντρική Ασία. Να επισημάνουμε ότι ήταν ανδρικός χορός, με μορφή σημαντικά διαφορετική από τη σημερινή. 

Θα σπάσω κούπες (Τσιφτετέλι) - Παραδοσιακό Σμύρνης

---